Wat betekent ‘ stad’ eigenlijk in de pre-moderne tijd?
In het onderzoek naar stedelijke situaties in de vroege middeleeuwen vinden Franse mediëvisten steeds meer aansluiting bij recente geografische inzichten over het einde van de klassieke stad. Op dezelfde manier waarop huidige stedelijke ontwikkelingen zoals suburbanisatie, regionalisering, nevel- of tussensteden, niet meer te beschrijven en te analyseren zijn met de traditioneel aan de stad gekoppelde (ruimtelijke) begrippen en categorieën, zo constateren mediëvisten de ontoereikendheid van het begrip stad als het gaat om het benoemen van veelsoortige economische activiteiten en sociale situaties uit de periode tussen het einde van het Romeinse Rijk en het midden van de veertiende eeuw. In hun analyses hanteren zij nieuwe onderzoekscategorieën zoals: ‘ nabijheid’ , ‘ afstand’ en ‘ beweging’ en vinden daarbij steun bij het empirisch onderzoek van van met name geo-archeologen.
Onlangs heeft de Franse mediëvist Helene Noizet een interessant artikel gepubliceerd waarin zij de (bekende) theses van Franoise Choay over eigentijdse plannings- en architectuurtheorie verbindt met onderzoeksresultaten van (Franse) historici als Philippe Cardinali en van geografen als Jacques Levy en Michel Lussault. Zij ontvouwt daarin inzichten over de worsteling met het begrip stad, zoals ik die in eerdere blogs heb geconstateerd bij archeologen/historici die zich bezighouden met de allereerste fases van stadsvorming en verstedelijking in de regio tussen Eufraat en Tigris (Ur, Uruk etc.). Maar nieuw ten opzichte van dit type onderzoek is dat Noizet heel bewust de verbinding legt met contemporaine, geografische inzichten, weliswaar van eenzijdig Franse makelij - de namen van toonaangevende Engelstalige geografen als Amin of Brenner ontbreken - maar toch, wat van belang is dat (stads) historici de aansluiting hebben gevonden!
Om een indruk te geven van de (besliste) toon van het artikel, geef ik hier in vertaling de openingsalinea van het artikel:
‘ Wat wij in het Westen gewoonlijk onder ‘ stad’ verstaan, en waarvan sommige geografen beweren dat die sedert het einde van de vorige eeuw volledig is opgelost in de veelsoortige verschijningsvormen van urbanisatie, is niet het resultaat van een continue ontwikkeling sedert de antieke oudheid, maar dateert in feite uit het Herfstij der Middeleeuwen. Het is een historisch bepaald begrip, beladen met specifieke (visuele) voorstellingen en gedefinieerd met Latijnse termen als ‘ urbs’ of ‘ civitas’ , die een schier universele betekenis suggeren, maar die in feite niets zeggen over de sociale praktijken in de westerse wereld tussen de vijfde en veertiende eeuw. Gedurende die lange periode functioneerde ‘ de’ stad in werkelijkheid als een discontinue, niet aan plaats gebonden, netwerk situatie. Pas aan het einde van de middeleeuwen kristalliseerde die toestand zich uit in de vorm van een concrete en compacte plaats en plek. De stelling die in dit artikel wordt gelanceerd is incidenteel al eerder in de historiografie van de stad opgedoken (Cardinali 2002) maar tot nu toe nauwelijks uitgewerkt, laat staan archeologisch onderbouwd. Nieuw is bovendien de koppeling die gemaakt met geografische begrippen en theorieën over actuele processen en verstedelijking en de daarbij behorende profetieën over het einde van de klassieke stad’.
Tenslotte de bij het artikel behorende, Engelstalige samenvatting: The observations that are currently made by geographers about the end of the city and the recent predominance of the urban issue, basically non territorial, echo the studies in the history and archaeology that focus on the Early Middle Ages. These reflections, often unconsciously shared giv e a firm historical and geographical basis to the concept of the city. Functioning at the beginning of the Middle Ages as a networked place, the city became a territorial place from the 14th century onwards, mixing the the features of the urbs and the civitas. Set up as a powerful ideal model, still able to legitimate action, its full development is nonetheless a historical pattern, not a constant of human action.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten